Społeczne sieci wsparcia dla opiekunek i opiekunów rodzinnych

Z czym wiąże się wyzwanie?

Rozwiązania systemowe w zakresie opieki nad osobami starszymi wymagającymi wsparcia są ograniczone. Państwo nie bierze na siebie odpowiedzialności za dobrostan osób starszych i wiążące się z tym koszty. Przejmują to opiekunowie nieformalni, czyli członkowie najbliższej rodziny, przyjaciele lub sąsiedzi, którzy świadczą nieodpłatną opiekę w miejscu zamieszkania osoby zależnej.
Opiekunowie nieformalni mierzą się z wieloma wyzwaniami, które wpływają na ich życie na poziomie fizycznym, psychicznym i społecznym. Muszą sprostać różnym wymaganiom, często bez jakiegokolwiek przygotowania. Nowe obowiązki powodują, że nie mają czasu ani energii na własne kontakty i relacje, zaniedbują swoje zdrowie i potrzeby.
Opiekunowie mogą doświadczać stresu, lęku, zmęczenia i społecznej izolacji. Często z powodu nadmiaru obowiązków są fizycznie wyczerpani. Wielu z nich boryka się z problemami finansowymi, ponieważ opieka nad bliskimi nie pozwala na spełnienie własnych aspiracji, wykorzystania w pełni możliwości zawodowych czy pełnienia innych ról społecznych (dotyczy to zwłaszcza kobiet). Czasem muszą wręcz zrezygnować z pracy, żeby zająć się najbliższą osobą.
Może się to objawić tzw. wypaleniem opiekuńczym czy zespołem stresu opiekuna. Grozi też większą zapadalnością na choroby, pogarszaniem się stanu psychicznego, uzależnieniami, wykluczeniem społecznym.

Kto się z tym wyzwaniem mierzy?

Szacuje się, że w Polsce jest ponad 2 mln nieformalnych opiekunek i opiekunów (dane z roku 2022). Większość to kobiety w wieku 60-60 lat. Badania pokazują, że 91,1% opiekunów osób z chorobą Alzheimera to osoby płci żeńskiej. Bardzo często to żona, córka lub siostra osoby zależnej. Osoby dojrzałe, które często same zmagają się z pogarszającym się zdrowiem i kondycją psychofizyczną. Niektóre pełnią podwójne role opiekuńcze: wobec małoletnich dzieci oraz rodziców lub teściów, a dodatkowo pracują. To oczywiście ogromny stres i obciążenie, tym bardziej, że problem ten wciąż nie jest dostatecznie zauważany przez pracodawców.
Przewiduje się, że rosnące aspiracje zawodowe kobiet oraz ich znaczący wkład finansowy w życie rodziny pogłębią kryzys w opiece nieformalnej. Potrzeba rozwiązań w tym obszarze stanie się wówczas jeszcze bardziej paląca.

Co możesz z tym zrobić?

W poszukiwaniu pomysłu na rozwiązania warto wziąć pod uwagę m.in. następujące obszary:
– różnorodne formy wsparcia opiekunów rodzinnych — od opieki wytchnieniowej, poprzez wsparcie logistyczne, po psychologiczne pomagające radzić sobie ze stresem i obciążeniami emocjonalnymi;
– budowanie i wzmacnianie lokalnych sieci wsparcia, w tym skupiających osoby w podobnej sytuacji życiowej, które pomogą przełamać osamotnienie i izolację społeczną osób opiekuńczych;
– wprowadzanie przez pracodawców rozwiązań, które pomagałyby łączyć pracę zawodową z opieką także nad starszymi członkami rodziny, nie tylko dziećmi;
– współdziałanie z lokalnymi partnerami, aby polepszyć dostęp do informacji oraz usług medycznych i specjalistycznych;
– wspieranie dbałości opiekunów o własny dobrostan, przeciwdziałanie uzależnieniom.