Funkcjonowanie w nowym (nieznanym) systemie: prawo, urzędy, banki, opieka zdrowotna, pomoc społeczna

Z czym wiąże się wyzwanie?

Jak dobrze znasz polskie prawo? Czy jesteś świadomy wszystkich swoich praw? Jak sprawnie poruszasz się po usługach NFZ? Czy w 100% rozumiesz umowy, które zawierasz np. z bankiem czy inną instytucją?
Dla wielu z nas to skomplikowane i trudne do zrozumienia. Można więc sobie łatwo wyobrazić, jak to wygląda z perspektywy starszych migrantów i uchodźców, którzy nie znają języka polskiego i muszą odnaleźć się w zupełnie nieznanym środowisku.
Jednym z największych dla nich wyzwań jest to, że nie znają ważnych zapisów polskiego prawa oraz zasad działania systemu administracyjnego. Skomplikowane przepisy prawne i procedury administracyjne mogą być trudne do zrozumienia, zwłaszcza przy barierze językowej. Ponadto polski system administracyjny wymaga posługiwania się różnymi dokumentami i załatwiania licznych formalności w urzędach.
W rezultacie starsze osoby migranckie często nie są świadome swoich praw i obowiązków. Mogą mieć problem z uzyskaniem legalnego statusu, dostępem do świadczeń socjalnych czy ochrony prawnej.
Kolejna trudność to dostęp do usług bankowych. Coraz bardziej powszechna bankowość elektroniczna wymaga choćby podstawowej znajomości nowych technologii, a starsi migranci często nie mieli z nimi zbyt dużo do czynienia. Dochodzi do tego brak zaufania do instytucji finansowych oraz różnice kulturowe. W efekcie starsze osoby migranckie mogą unikać korzystania z banków, co z kolei utrudnia im codzienne funkcjonowanie w Polsce.
Starsze osoby mają również utrudniony dostęp do polskiego systemu opieki zdrowotnej. Nie znają zasad funkcjonowania usług medycznych, systemu e-rejestracji i innych procedur, więc trudno im dostać się do lekarzy i uzyskać świadczenia zdrowotne. Nie znają języka polskiego, nie ma tłumaczy, więc pojawia się ryzyko niewłaściwego zrozumienia diagnoz i zaleceń lekarskich.
Starsze migrantki i starsi migranci napotykają trudności w skorzystaniu z pomocy społecznej. Nie mają informacji o dostępnych świadczeniach i wymaganiach formalnych. Nie znają lokalnych organizacji i instytucji oferujących pomoc.
Brak dostępu do wsparcia psychologicznego może prowadzić do izolacji społecznej, pogorszenia stanu zdrowia psychicznego oraz utrudnionej adaptacji do nowego środowiska.

Kto się z tym wyzwaniem mierzy?

Opisane wyzwania są typowe dla większości osób przybywających do nowego kraju, niezależnie od wieku. Warto jednak zwrócić szczególną uwagę na grupę „starszych migrantek i migrantów” i jej różnorodność. Składa się z osób pochodzących z wielu zakątków świata, przybyłych do Polski w różnych okolicznościach i z odmiennym statusem prawnym.
Migranci zarobkowi, którzy przyjechali do Polski dobrowolnie i przepracowali tu jakiś czas, często mają już tutaj bliskie osoby. W ich przypadku kontakty społeczne i praca w większym zespole pomagają w szybkiej adaptacji i zrozumieniu obowiązującego systemu.
Z kolei uchodźcy będący migrantami przymusowymi z krajów objętych konfliktami zbrojnymi, takich jak Ukraina, Syria, Afganistan, Irak czy kraje Afryki Subsaharyjskiej, mają większe trudności w adaptacji.
Bardzo ważne są różnice kulturowe i religijne. Osobom przybywającym z Azji czy Afryki nie jest łatwo zintegrować się z polskim społeczeństwem, w którym dominuje zupełnie inna kultura i religia.
Osoby starsze, które zazwyczaj nie pracują i mają ograniczone kontakty z otoczeniem, mogą mierzyć się z tymi wyzwaniami częściej i z większą intensywnością. Dlatego tak ważne jest zrozumienie tej grupy i jej różnorodności, a następnie podejmowanie działań ułatwiających jej integrację i codzienne funkcjonowanie w Polsce.

Co możesz z tym zrobić?

W zależności od tego, do jakiej grupy chcesz kierować swoje działania, możesz np.:
– wspierać tworzenie sieci wsparcia, w których osoby pochodzące z tego samego kraju czy regionu lub z różnych krajów, w tym z Polski, udzielają sobie wzajemnie pomocy i dzielą się doświadczeniami w “obsłudze” polskiego systemu,
– szukać rozwiązań ułatwiających osobom migranckim zapoznanie się, zrozumienie i śledzenie zasad prawnych, dotyczących ich praw i obowiązków,
– pomagać (i ośmielać) przy korzystaniu z usług ułatwiających życie, takich jak bankowość elektroniczna czy e-urząd,
– wspierać wolontariat, w tym ten zdalny, pomagający korzystać z usług publicznych czy medycznych,
– pomagać ludziom przygotować się do opuszczenia ośrodka dla uchodźców czy miejsca zbiorowego zakwaterowania i wspierać ich w samodzielnym poruszaniu się po polskim systemie.