Nie tylko leczenie – profilaktyka i dbałość o zdrowie osób starszych

Z czym wiąże się wyzwanie?

Polki i Polacy żyją w zdrowiu przeciętnie 60,3 lat (83,3% oczekiwanej całkowitej długości życia), czyli o 3,2 roku krócej niż wynosi średnia dla krajów UE. Najczęściej cierpią na choroby układu krążenia, cukrzycę i schorzenia narządów ruchu.
Znaczący odsetek osób powyżej 65. roku życia ma nadwagę, w tym również jej bardziej niebezpieczną formę, tj. otyłość brzuszną. Badanie PolSenior2 wykazało, że problem ten dotyczył 75,6% mężczyzn i 61,8% kobiet w wieku 65 lat i więcej.
Tymczasem polski system opieki zdrowotnej skoncentrowany jest na leczeniu już występujących, często bardzo zaawansowanych chorób i dolegliwości. Szacuje się, że zaledwie około 30% osób starszych przeprowadza badania profilaktyczne. Ponadto w naszym kraju jest bardzo ograniczony dostęp do zorganizowanych programów profilaktyki zdrowotnej skierowanych do osób starszych. Może to wynikać z braku środków finansowych i odpowiedniej infrastruktury.
Co więcej, starsi pacjenci leczeni są objawowo, a lekarze traktują wiele schorzeń jako nieuchronne i naturalnie powiązane z wiekiem, zwłaszcza w przypadku pacjentów najstarszych. Brakuje skutecznych działań profilaktycznych, budujących dobre nawyki i prozdrowotne zachowania wśród ludzi w późniejszych fazach życia.

Kto się z tym wyzwaniem mierzy?

Osoby starsze w trudnej sytuacji materialnej nie mogą w pełni korzystać z usług i działań profilaktycznych, kupować zdrową żywność czy uprawiać aktywność fizyczną, która wymaga wnoszenia opłat. Często są to renciści czy emeryci z minimalnymi dochodami.
Podobne trudności mogą mieć osoby starsze z ograniczoną mobilnością, zwłaszcza te pozbawione wsparcia rodziny lub innych osób. Często nie wychodzą z domu lub wymagają pomocy w codziennym funkcjonowaniu. Mają utrudniony dostęp do placówek medycznych, rehabilitacji i badań profilaktycznych. Nie są w stanie regularnie uprawiać jakiejkolwiek aktywności fizycznej. Zwiększa się u nich ryzyko depresji i zaburzeń nastroju.
Warto też pamiętać o starszych dorosłych, którzy mają ograniczoną wiedzę na temat zdrowia, profilaktyki i znaczenia zdrowego stylu życia. To często osoby o niższym wykształceniu, zamieszkujące obszary wiejskie lub małe miasta, gdzie dostęp do informacji zdrowotnych jest ograniczony. Nie mają motywacji do udziału w programach profilaktycznych, nie są świadome zagrożeń zdrowotnych. Nie chcą zmieniać swoich nawyków żywieniowych i stylu życia.
Starsze osoby z obszarów wiejskich mają trudności z dojazdem do lekarzy specjalistów, laboratoriów diagnostycznych i placówek rehabilitacyjnych. Dłużej czekają na wizytę u specjalisty czy badania profilaktyczne. Nie biorą udziału w programach zdrowotnych, nie mogą skorzystać z lokalnych inicjatyw promujących zdrowy styl życia.
Wreszcie osoby starsze z uzależnieniami od alkoholu, tytoniu czy leków. Uzależnienia powodują komplikacje zdrowotne, zwiększone ryzyko chorób przewlekłych i przedwczesnej śmierci. Jednocześnie osoby uzależnione nie chcą dbać o zdrowie. Nie jest im też łatwo uzyskać wsparcie w walce z nałogiem.

Co możesz z tym zrobić?

Oto kilka potencjalnych obszarów, w których można szukać innowacji:
– działania zmierzające do polepszenia dostępu do zdrowej żywności, tworzenie subsydiowanych programów dostarczania świeżych warzyw i owoców, angażowanie wolontariuszy do dostarczania tych produktów bezpośrednio do domów osób starszych;
– wsparcie w pracy nad formą fizyczną, zachęcanie do ćwiczeń w domu osób o różnym stopniu sprawności, pomoc w utrzymywaniu dobrych nawyków w tym zakresie;
– pomysły na skuteczną edukację zdrowotną, również w formie społecznościowych grup wsparcia, tworzenia sieci “zdrowych sąsiadów”, wspierających dobre nawyki i podtrzymujące motywację;
– tworzenie partnerstw, dążących do większej dostępności badań profilaktycznych i innych (np. wykonania badań bez konieczności podróży pacjentek i pacjentów);
– edukowanie osób starszych oraz członków ich rodzin i najbliższego otoczenia o objawach mogących świadczyć o początkach przewlekłej choroby;
– wypracowanie rozwiązań łączących na poziomie lokalnym różne rodzaje usług medycznych i społecznych, czyli profilaktyka, zdrowie i opieka w jednym pakiecie.