Starsze osoby w nowej rzeczywistości kulturowej – jak je włączać i angażować?

Z czym wiąże się wyzwanie?

Starsze osoby migranckie i uchodźcze to grupa często pomijana w badaniach, dyskusjach i działaniach na rzecz integracji i włączenia społecznego. Tymczasem osoby te mierzą się z wieloma wyzwaniami, którymi należałoby się zająć.
Starsze osoby, które przybywają do Polski z różnych regionów świata, tracą zazwyczaj swoje sieci wsparcia. W nowym miejscu mogą czuć się osamotnione i odizolowane. Ich jedynym otoczeniem społecznym jest często tylko najbliższa rodzina.
Osoby starsze bywają mniej skłonne do nawiązywania nowych znajomości, zwłaszcza jeśli nie znają języka polskiego. Dużym wyzwaniem jest też właśnie nauka polskiego – ludzie dojrzali miewają z tym większe trudności niż młodsi migranci. Ma to wpływ na komunikację, codzienne funkcjonowanie poza domem, dostęp do podstawowych usług, takich jak opieka zdrowotna, urzędy, instytucje socjalne. Wyklucza też z kultury.
Wyobcowanie, izolacja, a jednocześnie tęsknota za dawnym światem, poczucie tymczasowości czy niedopasowania mogą prowadzić do obniżenia nastroju i różnych jego zaburzeń, a czasem też do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych.
Tymczasem większość programów integracyjnych i wsparcia społecznego koncentruje się na młodszych grupach migracyjnych, takich jak dzieci, młodzież i osoby w wieku produkcyjnym. Starsi migranci i uchodźcy są często pomijani w tych działaniach, więc nie mają na przykład dostępu do zajęć integracyjnych dostosowanych do ich potrzeb czy usług społecznych do nich skierowanych. Co ciekawe, takich rozwiązań często nie oczekują sami migranci, zwłaszcza w sytuacji, kiedy ich własna kultura podpowiada, że starszy wiek (w przypadku kobiet czasem liczony od późnej czterdziestki!) oznacza oddanie się rodzinie, pomoc w wychowywaniu wnucząt, przyjmowanie stereotypowej roli babci/dziadka.

Kto się z tym wyzwaniem mierzy?

Kiedy jest mowa o migrantach i uchodźcach, najczęściej myślimy o osobach z Ukrainy. Rzeczywiście przeważają one wśród osób 60+ z innych krajów, stanowiąc ok. 45% tej grupy. W Polsce mieszkają jednak także przedstawicielki i przedstawiciele innych narodów, których kultura, tradycje, język i postrzeganie świata znacznie bardziej różnią się od polskich.
Im większy dystans kulturowy, tym większe potencjalne trudności w jego przełamywaniu. Starsi dorośli mogą mieć większe trudności w adaptacji do nowego środowiska kulturowego, zwłaszcza przy zmianie codziennych przyzwyczajeń i stylu życia. Może to też dotykać w jakiś sposób kulturowo uwarunkowanego rozumienia rzeczywistości czy głębszych kwestii, takich jak tradycja, religia, wartości. Różnice pomiędzy światem przeżywanym a tym zewnętrznym mogą prowadzić nie tylko do poczucia wyobcowania, ale również konfliktów wewnątrz rodziny.

Co możesz z tym zrobić?

Z myślą o starszych osobach migranckich i uchodźczych warto poszukiwać rozwiązań w takich obszarach jak:
– nieszablonowe formy nauki języka i poznawania kultury przez relacje, doświadczenia, uczestnictwo,
– docenianie i celebrowanie różnorodności kulturowej, budowanie wzajemnego zrozumienia i porozumienia na poziomie społeczności lokalnych,
– organizowanie dostosowanego do potrzeb wsparcia emocjonalnego oraz znalezienie sposobów do przełamywania nieśmiałości i samoizolacji osób migranckich w starszym wieku,
– ułatwianie kontaktów międzypokoleniowych oraz wewnątrzpokoleniowych, również pomiędzy członkami grupy z tymi samymi doświadczeniami, językiem, kulturą,
– umożliwianie osobom starszym podejmowania działań istotnych dla ich społeczności, wspierających poczucie własnej wartości i sprawczość.