Wsparcie grup szczególnie wrażliwych

Z czym wiąże się wyzwanie?

Osoby starsze są często traktowane jak spójna, jednorodna zbiorowość. Tymczasem jest oczywiste, że – podobnie jak na innych etapach życia – również w starszym wieku ludzie różnią się między sobą pod wieloma względami.
Niektórzy należą do grup szczególnie wrażliwych, takich jak LGBTQ+, Romowie czy osoby neuroatypowe, neuroróżnorodne i inne. Uwarunkowania kulturowe sprawiają, że takie osoby mogą być narażone na podwójne lub wielokrotne wykluczenie, tj. doświadczać specyficznych trudności i ograniczeń związanych np. z wiekiem, płcią, tożsamością płciową czy przynależnością etniczną.
Osoby starsze z grup szczególnie wrażliwych mierzą się więc z podobnymi barierami: kulturowo-społecznymi, zdrowotnymi i ekonomicznymi, które znacząco wpływają na jakość ich życia. Mogą obawiać się np. dyskryminacji i stygmatyzacji i stosować różne strategie obronne, takie jak: ukrywanie orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej z obawy przed odrzuceniem czy gorszym traktowaniem, zamknięcie się we własnej grupie rodzinnej, samoizolacja.
Warto podkreślić, że wcześniejsze etapy życia osób z grup szczególnie narażonych to czasy, w których zachowania homofobiczne były powszechnie akceptowane, nie było świadomości neuroróżnorodności, silne były rozmaite stereotypy dotyczące grup etnicznych, mniejszości seksualnych czy ludzi neuroatypowych. Mogło to wpływać na ich wybory, życiowe ścieżki i prowadzić np. do ograniczenia sieci społecznych, trudności w rozwoju wymarzonej kariery, problemów ekonomicznych itp.
Osoby starsze z grup szczególnie wrażliwych mogą też natrafiać na dodatkowe bariery systemowe. Mogą być nierówno traktowane lub mieć ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej. Badania pokazują, że Romowie rzadziej korzystają z usług medycznych z powodu bariery językowo-kulturowej i lęku przed dyskryminacją.

Kto mierzy się z tym wyzwaniem?

Trudno ocenić liczebność starszych osób LGBTQ+, bo brakuje wiarygodnych danych na ten temat. Te osoby mogą mieć trudności z akceptacją swojej tożsamości m.in. w społeczności lokalnej, sąsiedztwie, domach opieki czy wśród personelu medycznego. Jeśli nie mają wsparcia w rodzinie, to ryzyko izolacji społecznej i psychicznej jest jeszcze większe.
Z powodu uprzedzeń, bariery językowej i odrębności kulturowej starsze osoby romskie mogą być marginalizowane i mieć trudności z dostępem do podstawowych usług zdrowotnych i socjalnych. Warto zauważyć, że w wyniku wojny w Ukrainie i migracji Romów ze Wschodu, żyjąca w Polsce społeczność romska jest liczniejsza i bardziej zróżnicowana pod względem kulturowo-językowym. Nowi przybysze mogą być więc narażeni na dodatkowe trudności i wyzwania.
Starsze osoby neuroatypowe i neuroróżnorodne często potrzebują zrozumienia i specjalistycznej opieki, która uwzględnia ich specyficzne potrzeby sensoryczne i komunikacyjne. Ich sytuacja może być jeszcze bardziej złożona, jeśli są dotknięte poważnymi chorobami, w tym schorzeniami neurodegeneracyjnymi. Tymczasem wiedza na temat neuroatypowości w starszych grupach wiekowych jest znikoma zarówno na poziomie społecznym, jak i usług publicznych.
Opiekunowie nieformalni obok trudności w samej opiece nad osobą starszą mogą się mierzyć także ze specyficznymi problemami wynikających z jej (lub własnej) przynależności etnicznej, ze szczególnych potrzeb osób neuroatypowych czy ograniczeń związanych np. z ukrywaniem tożsamości płciowej

Co możesz z tym zrobić?

Myśląc o poprawie sytuacji osób starszych z grup szczególnie wrażliwych oraz ich opiekunów, warto szukać pomysłów na działania w następujących przykładowych obszarach:
– działania edukacyjne na temat kultury, uwarunkowań, specyficznych potrzeb starszych osób z grup wrażliwych, skierowane do pracowników samorządów, instytucji kultury, opieki społecznej, placówek medycznych, pracodawców, społeczności lokalnych itp.
– wsparcie lokalne, w tym tworzenie grup wsparcia osób o podobnych doświadczeniach, pomagające przełamywać izolację, autocenzurę, nieśmiałość i obawy przed kontaktami społecznymi;
– działania wpływające na kształtowanie się postaw wolnych od uprzedzeń i stereotypów, akceptujących różnorodność;
– współpraca z ambasadorami zmiany w społecznościach;
– partycypacyjne wypracowywanie rozwiązań i standardów w lokalnych usługach publicznych, zwłaszcza w usługach medycznych i opiekuńczych, które uwzględniałyby specyficzne potrzeby grup szczególnie wrażliwych.