Innowacja umożliwia zbudowanie modelu wolontariackiej sieci wsparcia osób chorujących na nowotwór. Tworzą ją onkoasystentki i onkoasystenci 60+, którzy wspierają pacjentki i pacjentów onkologicznych oraz ich rodziny na początku zmagań z chorobą. Celem innowacji jest poprawa jakości życia i dobrostanu psychicznego zarówno osób chorych, jak i tworzących grupę wolontariacką.
Onkoasystentki i onkoasystenci korzystają ze swych doświadczeń życiowych i wiedzy związanej z przebytą chorobą. Liczy się tu zarówno wsparcie dawane chorującym w wymiarze praktycznym, jak i możliwość opowiedzenia im historii osoby, która wygrała walkę z rakiem.
Onkoasystent to innowacja przygotowana dla dwóch grup odbiorców.
1. Odbiorcy ostateczni:
- pacjentki i pacjenci z nowo otrzymaną diagnozą onkologiczną, poszukujący wsparcia emocjonalnego i pomocy w załatwianiu spraw instytucjonalnych,
- pacjentki i pacjenci onkologiczni na wczesnym etapie leczenia – z różnymi potrzebami,
- rodziny pacjentek i pacjentów z diagnozą onkologiczną, wymagający szczególnego zrozumienia ich sytuacji, wsparcia emocjonalnego i informacyjnego oraz dotyczącego spraw urzędowych.
2. Odbiorcy pośredni:
- wolontariuszki-onkoasystentki i wolontariusze-onkoasystenci,
- personel hospicjum, który każdorazowo przeprowadza diagnozę kompetencji kandydata na onkoasystentkę i onkoasystenta.
Innowację mogą wdrażać:
- hospicja,
- oddziały medycyny paliatywnej,
- fundacje, stowarzyszenia obejmujące opieką osoby chore, doświadczone we wspieraniu pacjentek i pacjentów onkologicznych oraz zatrudniające wyspecjalizowany zespół psychologiczny.
Już na samym początku, także w momencie, gdy rozważacie wdrożenie innowacji, zapoznajcie się z Podręcznikiem, który jest kompendium wiedzy na jej temat, zawiera wzory niezbędnych dokumentów oraz scenariusze szkoleń.
Przeprowadźcie rekrutację grupy wolontariackiej. Zorganizujcie spotkanie z przyszłymi onkoasystentkami i onkoasystentami, podczas którego przedstawcie założenia projektu, omówcie zadania oraz zakres obowiązkowych szkoleń. Na tym etapie zweryfikują się możliwości chętnych, którzy będą mieli okazję rozwiać swoje wątpliwości na temat udziału w projekcie i własnych możliwości.
Zorganizujcie dla grupy onkoasystenckiej serię szkoleń i warsztatów z zakresu psychologii, pielęgniarstwa, dietetyki i prawa.
Szczegółowe scenariusze szkoleń (załącznik nr 1 do Podręcznika) omawiają następujące zagadnienia:
- integracja i komunikacja z pacjentem,
- asertywność,
- pacjent wymagający szczególnej uwagi,
- zarządzanie emocjami,
- radzenie sobie ze stresem,
- opieka nad pacjentem,
- wsparcie socjalno-prawne dla osób niepełnosprawnych,
- aspekty formalno-prawne wolontariatu,
- wsparcie żywieniowe w chorobach onkologicznych.
Zróbcie diagnozę kompetencji onkoasystentek i onkoasystentów. Szczegółowy opis weryfikacji umiejętności znajdziecie w formularzu diagnozującym kompetencje onkoasystenta (załączniku nr 3 do Podręcznika).
Przeanalizujcie także potrzeby i preferencje dotyczące form wsparcia osób chorujących. Na tej podstawie dobierzcie pary: pacjentka lub pacjent – onkoasystentka lub onkoasystent.
Skorzystajcie z następujących narzędzi:
- ankieta diagnozująca potrzeby pacjentek i pacjentów onkologicznych oraz ich rodzin (załącznik nr 2 do Podręcznika),
- formularze diagnozujące kompetencje onkoasystentek i onkoasystentów (załącznik nr 3 do Podręcznika).
Za wypełnienie poszczególnych ankiet oraz dobór par na podstawie wyników ankiet powinien odpowiadać psycholog.
Zorganizujcie w domach pacjentów praktyki dla każdej osoby z grupy onkoasystenckiej (średnio po 3 godzin każda). Służą one zapoznaniu wspierającej i wspieranej, ustaleniu wspólnych celów i zasad wsparcia. Nad przebiegiem i realizacją praktyk powinien czuwać psycholog.
Podczas pierwszego spotkania zawrzyjcie trójstronny kontrakt pomiędzy instytucją, onkoasystentem i pacjentem, dotyczący realizacji usługi wsparcia (załącznik nr 4 do Podręcznika).
Po odbyciu praktyk onkoasystent, przy wsparciu i monitoringu psychologa, może samodzielnie podjąć działania.
W ośrodku, w którym działa grupa onkoasystencka, przeprowadźcie grupowe superwizje (ok. 3-4 godziny na jedno spotkanie). Ich celem jest uporządkowanie, uzupełnienie oraz integracja wiedzy z doświadczeniem oraz intuicją. Ma to na celu głębsze zrozumienie problemów osób chorujących, a w efekcie podniesienie efektywności świadczonych usług.
Dzięki grupowej superwizji onkoasystentki i onkoasystenci mają możliwość dzielenia się doświadczeniami na temat podobnych problemów i rozwiązań, a od pozostałych członków grupy uzyskują wsparcie emocjonalne.
Superwizję prowadzi psycholog mający wiedzę i doświadczenie w tym zakresie. Podczas spotkań superwizyjnych skorzystajcie ze scenariusza superwizji (załącznik nr 5 do Podręcznika).
Przeprowadźcie monitoring wsparcia (1 godzina, średnio co 2 miesiące), za który odpowiada psycholog. Polega on na działaniach pomocowych i wzmocnieniu grupy onkoasystenckiej w trakcie pracy. Należy sprawdzić, jak radzi sobie osoba wspierająca, jak wspierana i jak jego rodzina. Skorzystajcie z ankiety (załącznik nr 6 do Podręcznika) weryfikującej poziom zadowolenia osób korzystających z usług.
Aby innowacja mogła zostać zrealizowania, niezbędny jest udział zaangażowanego personelu ośrodka w składzie:
- osoba zarządzająca, tj. koordynator, którego zakres obowiązków obejmuje:
– realizację, kontrolę i rozliczanie zadań,
– współpracę ze specjalistami: psychologami, trenerami,
– planowanie i prawidłową realizację harmonogramu,
– ewentualną współpracę z partnerami,
– dbanie o wizerunek projektu,
– tworzenie materiałów informacyjno-promocyjnych,
– bieżącą ewaluację i reagowanie na zgłaszane problemy.
- grupa trenerska tj. pielęgniarz/pielęgniarka, prawniczka/prawnik, dietetyczka/dietetyk,
- psycholożki i psychologowie doświadczeni w pracy z osobami chorymi onkologicznie, a także mogący podjąć się następujących aktywności:
– przeprowadzenie rekrutacji osób do grupy onkoasystenckiej,
– dobór par: onkoasystent – pacjent,
– koordynacja praktyk u osób chorujących,
– przeprowadzenie superwizji,
– przeprowadzenie monitoringu wsparcia grupy onkoasystenckiej.
Opcjonalnie
Strona www poświęcona projektowi ułatwi rozwój innowacji i rozpowszechnienie informacji na temat form wsparcia. Można opublikować tu ankietę dla pacjenta i jego rodziny, która pozwoli wstępnie określić oczekiwania oraz formularz zgłoszeniowy dla potencjalnych onkoasystentek i onkoasystentów.
Szacunek kosztów przy zaangażowaniu 10 osób z grupy onkoasystenckiej na rok:
- Wynagrodzenie psychologów w procesie rekrutacji – 1000,00 zł
- Zakup materiałów biurowych dla uczestników zestaw – 240,00 zł
- Materiały edukacyjne – 925,00 zł
- Wynagrodzenie trenerów – 6000,00 zł
- Wynagrodzenie dla psychologa za dobór par – 2000,00 zł
- Wynagrodzenie psychologów za praktyki – 3000,00 zł
- Wynagrodzenie psychologów za superwizje – 3200,00 zł
- Wynagrodzenie psychologów za monitoring wsparcia – 4000,00 zł
- Koszt pracy koordynatora – 8400,00 zł
- Koszt obsługi księgowej – 2400,00 zł
SUMA: 31165,00 zł
Roczny koszt na odbiorcę: 3116,50 zł
Aby innowacja mogła skutecznie działać, niezbędne jest spełnienie następujących warunków:
- zapewnienie ośrodka onkologicznego zarządzającego innowacją,
- stworzenie zaangażowanej grupy onkoasystenckiej,
- rekrutacja osób chorych i ich rodzin, współpracujących z ośrodkiem oraz onkoasystentką lub onkoasystentem,
- zapewnienie personelu zarządzającego innowacją oraz merytorycznego do przeprowadzania warsztatów,
- zapewnienie funduszy do realizacji.
Innowacja istotnie poprawiła dobrostan psychiczny zarówno osób chorych (wizja tragedii życiowej przekształciła się w wyobrażenie choroby jako punktu potencjalnie zwrotnego i przebudowującego życie w pozytywny sposób, przyniosła też poczucie komfortu), jak i grupy onkoasystenckiej (wzrost poczucia sprawczości i pozytywnej samooceny).
Analiza relacji pomiędzy zasobami i korzyściami wskazuje na wysoką efektywność działań. Niewykluczone, że model może z czasem ewoluować pod wpływem różnych okoliczności, niemniej zasadnicze cele powinny być bez większego problemu efektywnie kontynuowane.
Informacje zwrotne od dwóch grup: onkoasystenckiej i osób po diagnozie onkologicznej oraz ich życzliwe relacje świadczą o tym, że sprawdził się założony model wsparcia. Nie bez znaczenia jest opinia psychologa, który monitoruje i prowadzi ewaluację usługi. Pacjenci i ich rodziny wypełnili również ankiety badające poziom satysfakcji, z których wynika, że są zadowoleni z jakości wsparcia świadczonego przez onkoasystentki i onkoasystentów.
Anna Jarosz jest prawniczką, dyrektorką Stowarzyszenia Hospicjum Dar Serca. Od ponad piętnastu lat pracuje w organizacjach pozarządowych. Tworzy i koordynuje programy i projekty dotacyjne.
Marzena Bula-Podhorska jest wiceprezeską Stowarzyszenia Hospicjum Dar Serca i specjalistką psychologii klinicznej. Pracuje w hospicjum od 2005 roku. Jest koordynatorką grupy wsparcia Rako-WALECZNI, skupiającej grupę pacjentów objętych opieką hospicyjną. Prowadzi konsultacje oraz terapię indywidualną.
